Nýmiðlun
Samanburður miðla:
Prent, ljósvaki, vefur
Í þessum fyrirlestri er lýst sérkennum í mismundandi tegundum fjölmiðla, það er prenti, ljósvaka og vef. Ennfremur varfærinni og misjafnri aðkomu miðlanna að vefnum. Lýst er kostum samþættingar og sagt frá samþættum fjölmiðli í Bandaríkjunum.
Styrkur dagblaða er samhengi.
Styrkur ljósvaka er núið og tilfinningar.
Styrkur vefsins er gagnvirkni og einstaklingshyggja.
Saman sýna miðlarnir margvíslegar hliðar heimsins.
Dagblöð: Á flestum stöðum hefur dagblað staðarins stærstu fréttastofuna. Dagblað hefur mest pláss fyrir fréttir. Það gefur kost á djúpri og víðri blaðamennsku með samhengi. Tvær síður í dagblaði eru eins og heill fréttatími í sjónvarpi.
Reynt er að gera dagblöð auðlæsilegri og hraðlæsilegri. Þau eru ekki lesin í einu lagi, heldur í brotum. Því er á forsíðunni reynt að hafa leiðsögn um lestur. Lesendur vilja í bland langar greinar, sem gefa aukna dýpt, en finnst þær einnig vera erfiðar.
Gagnvirkni er í dagblöðum. Fólk getur staldrað við og hugsað. Það getur flett yfir opnur og það getur flett til baka. Þannig stýra notendur því, sem þeir lesa. Einnig finna þeir óvart efni, sem þeir fyrirfram vissu ekki um, að mundi vera áhugavert. Er ekki í ljósvakanum.
Með stafrænni vistun eru þessir kostir dagblaða ekki eins knýjandi og áður. Hún getur líka dregið úr öðrum knýjandi kosti, að dagblað er auðberanlegt milli staða. Dagblöð hafa varanleika, þau er hægt að klippa og geyma. Fólk flettir þeim til að finna sagnfræði.
Dagblöð hafa líka galla. Þau eru ekki í beinni útsendingu. Þau geta ekki flutt notandann til viðburðarins. Þau verða að treysta á lýsingu til að skapa tilfinningu fyrir atburðinum. Þau geta ekki birt öskur áhorfenda á kappleik.
Ljósvakinn: Styrkur hans felst í notkun sjónar og heyrnar til að flytja notandann á vettvang. Og að gefa honum nálægð við fréttina í núi og tilfinningum. Ljósvakafréttir eru oft og hart gagnrýndar fyrir ofuráherslu á slík atriði á kostnað samhengis og upplýsinga.
Bein útsending mælist í áhorfi og getur rutt hefðbundnum gildum blaðamennsku til hliðar. Hraði afsakar yfirborðsfrétt. Sú er oft reynslan, spádómar koma í stað staðreynda, endurtekningar í stað dýptar. Treyst er á eina heimild eða jafnvel á nafnlausa heimild.
Þegar hraðinn gildir, til dæmis vegna yfirvofandi hættu, er ljósvakinn betri en aðrir miðlar. Ljósvakinn flytur fréttir hraðar. Nú getur veraldarvefurinn það betur. Í vinnunni hafa menn ekki sjónvarp, en geta kíkt á fréttir í tölvunni.
Myndirnar af hruni turnanna á Manhattan þurftu litlar skýringar. Þær fóru um allan heim. Hins vegar eru fréttir, sem ekki eru mjög sjónrænar eða ekki mjög einfaldar, oft látnar eiga sig í ljósvakanum. Miklu máli skiptir að segja frá beint og einfalt.
Notendur ljósvaka geta ekki ráfað fram og aftur í fréttunum. Ljósvakinn er línulaga, menn þurfa að fylgja honum frá einum punkti til annars. Menn þurfa að hafa sérstaklega fyrir því að nota eldra sjónvarpsefni á vefnum. Almennt er áhorf frétta passíft.
Vefurinn: Fréttir á vefnum krefjast þess, að notendur geri eitthvað. Þeir leita og vafra, smella og skanna. Styrkur vefsins felst í gagnvirkni, leitinni, endurnýjun efnis og margmiðlun. Veikleiki vefsins felst í, hversu nýr hann er og vanþroskaður.
Því miður eru netpóstur og spjallrásir aðallega með ofsafengnum skoðunum og persónulegum árásum. Miðlar hafa átt erfitt með að ritstýra þessu óstýriláta efni. Sumir miðlar hafa dregið úr framboði á þessum hliðum vefsins.
Fréttastofur hafa einnig átt í erfiðleikum með blogg, sem starfsmenn þeirra skrifa. Það hefur leitt til deilna um, hver sé ábyrgur fyrir blogginu og ábyrgur fyrir vanstilltum viðbrögðum fólks í bloggi með fréttum.
Reikna má með, að hlutverkin muni breytast. Hefðbundnir miðlar munu ekki lengi vera eina viðurkennda fréttaveitan. Bloggarar taka upp þráð, sem hefðbundndir aðilar vanrækja. Heil fréttaveita, WikiNews er framleidd af fréttaáhugafólki.
Mikill kostur við vefinn eru krækjurnar, sem gera fólki kleift að kafa ofan í mál, fara inn á aðrar vefslóðir. Velgengni safnara á borð við Google News byggist á, að þar getur fólk náð fjölbreyttum upplýsingum og bakgrunni. Birtingu á krækju fylgir ekki ábyrgð á efni.
Margir ráðamenn hefðbundinna miðla óttast, að efni þeirra á vefnum leiði til viðskiptatjóns. Notendur vefsins hætti að taka upp blaðið eða kveikja á rásinni. Þess vegna hefur þróun frétta á vefnum víða verið varfærnisleg.
Flest dagblöð endurnýja vefslóðir sínar hægt, sum bara einu sinni á dag, þegar blaðið er komið út. Talsmenn samþættingar segja, að áhyggjur af skúbbi séu arfur frá fyrri tíma. Notendur fjölmiðla séu ekki lengur uppteknir af skúbbum. Þau skipti þá litlu máli.
Vefurinn gerir fréttastofnunum kleift að þróa nýjungar á borð við margmiðlun. Þá er notaður texti, ljósmyndir, vídeó, grafík og hljóð til að búa til áður óþekkta tegund fjölmiðlunar. Þetta kostar að vísu tíma, fé og fólk, sem allt er af skornum skammti á vefnum.
Erfitt er að fjármagna vefinn. Fréttastofur leita tekjupósta. Fáar hafa náð árangri í tekjum, því að flest er ókeypis á vefnum. Menn spara herkostnaðinn, af því að ekki er ljóst, hvernig kostnaðurinn muni skila sér í tekjum. Tekjur af auglýsingum eru litlar en vaxa ört.
Sumar fréttastofur láta fólk skrá sig og gefa þjóðfélagsfræðilegar upplýsingar um sig. Þær má síðan nota til að afla auglýsinga. Sumar selja aðgang að völdu efni. Wall Street Journal krafðist til skamms tíma áskriftargjalds fyrir efni sitt á vefnum. En ákvað að hætta því.
Staðan er núna sú, að menn hafa ekki fundið fjárhagsgrundvöll vefsins. Að mati sumra getur hann ekki lifað lengi sem ókeypis miðill. Og mörg dagblöð telja sig ekki hafa efni á því til lengdar að setja ókeypis fréttir á markað. Auglýsingatekjur aukast þó hratt.
Blaðamenn á sviði samþættingar telja sig geta upplýst fleira fólk á fleiri tímum og fleiri stöðum um umheiminn. Þeir telja líka, að sögur henti miðlum misjafnlega vel. En engin fréttastofa hefur náð fram samþættingu til fulls og engin hefur fundið réttu leiðina.
Á tíma 24/7 fréttaflutnings er samkeppnin um notendur orðin hörð. Þótt allir vilji bita af kökunni, eru margar fréttastofur og margir fréttamenn ekki tilbúnir að takast á við ný vinnubrögð. Metnaður í átt til samþættingar er ekki algengur enn þann dag í dag.
Fyrirtækinu, sem nú heitir 365, mistókst árið 2006 að festa 24/7 fréttastöð í sessi. Hluti af tilrauninni var sameiginleg fréttastofa fyrir dagblað, útvarp og sjónvarp. Fréttablaðinu líkaði ekki fyrirkomulagið og fór úr samstarfinu. Fréttastofan varð því vanburðug.
Kostir samþættingar fyrir dagblöð:
*Nær til fólks, sem les ekki blöð, en fær fréttir í ljósvaka og á vef.
*Sjónrænna innihald bætir fréttir.
*Skjótari tímasetning á fréttum.
*Nýjar hugmyndir um framsetningu frétta.
Kostir samþættingar fyrir sjónvarp:
*Betra innihald með aðgangi að fréttamagni dagblaðs.
*Betra samhengi í fréttum.
*Nær til fólks, sem horfir ekki á sjónvarp
*Trúverðugleiki samstarfsaðila.
Kostir samþættingar fyrir vefinn:
*Betra innihald með aðgangi að fréttamagni dagblaðs.
*Sjónrænna innihald bætir fréttir.
*Nær til fólks, sem annars notar ekki netið
*Trúverðugleiki samstarfsaðila.
Dagblöð hafa verið á undanhaldi erlendis, hafa tapað áskrifendum í tvo áratugi, svo og auglýsendum. Samþætting skapar þeim tækifæri til að snúa vörn í sókn.
Fólk vandist áður ungt blaðalestri, en ungt fólk nú á tímum venst ekki blaðalestri.
Með samþættingu teygja dagblöð sig í átt til þeirra, sem ekki lesa blöð, og skapa sér stöðu í breyttu samfélagi. Flest fara auðveldu leiðina, gera fátt sem talist getur samkeppni við móðurblaðið. Þau víxlkynna efni eða skófla efni á vef eftir birtingu.
Ef menn gera ekki meira en það, fá notendur ekkert nýtt í hendur og líta á framtakið sem þreytandi markaðshyggju. Samþætting kemur þá fyrst, þegar menn skapa eitthvað nýtt með aðild að vefnum. Til dæmis með því að opna umræðu með blaðamönnum.
Samþætting er notuð, þegar blaðamenn fara í “talkback” í sjónvarp um fréttir sínar eða taka þátt í umræðu um þær á vefnum. Sérfræðingar blaðsins fá stærri hóp áheyrenda. Um leið þurfa þessir prentblaðamenn að læra framkomu í ljósvakanum.
Nú er samþætting komin út í að miðlar skiptast á fréttalistum. Á því græðir sjónvarpið mest. Sumir hafa farið út í samþætta vinnu blaðamanna. Þannig vinnur einn aðili fyrir marga fjölmiðla í senn, tekur til dæmis bæði ljósmyndir og myndskeið.
Á vinnustöðum samþættingar hefur smám saman komið í ljós samþætt gildismat og viðhorf. Menn virða vefinn, þótt þeir viti ekki, hvert hann muni fara. Nánast allir miðlar hafa einhverjar hugmyndir um hugsanlega samþættingu.
ESPN sportfréttastofan er langt komin í samþættingu. Hún var upphaflega sjónvarpsver fyrir kapal, en gefur nú út tímarit og er fyrirferðarmikil á vefnum. Hún notar mannauð þvert yfir miðla. Hún er með einn fréttastjórnardesk og sameiginlegt starfslið.
Á ESPN hittast fulltrúar allra miðla á morgunfundi til að ræða áætlanir sínar. Tímaritin koma aðeins á fundinn á mánudögum. Gefinn er út “heitur listi” á þriggja eða fjögurra stunda fresti um mál í vinnslu. Fréttalistar eru einnig sendir í tölvupósti milli miðla.
Starfsmenn ESPN eru orðnir vanir að deila með sér fréttum í þágu sameiginlegra gæða. En það þarf rétt fólk og rétt samstarf til að geta það. Á morgunfundi öðlast menn aðild að máli eða sleppa aðildinni. Aðkoma margra eykur vídd umræddrar fréttar.
Sjá nánar:
Janet Kolodzy: Convergence Journalism, 2006
Stephen Quinn & Vincent F. Filak: Convergent Journalism, 2005
Fair Use © Jónas Kristjánsson, 2008
Hlé
