Illa er komið fyrir nýrri ríkisstjórn strax í upphafi ferils hennar. Hún nýtur engra hveitibrauðsdaga í hagkvæmnishjónabandi sínu. Samkvæmt skoðanakönnun DV í gær hefur hún einungs helming af fylgi kjósenda, minnsta fylgi, er mælzt hefur hjá nýrri ríkisstjórn.
Algilt hefur verið, að nýjar ríkisstjórnir fái að minnsta kosti rúmlega 60% gengi í fyrstu skoðanakönnunum eftir stjórnarmyndun. Metið átti ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen, sem hafði 90% fylgi í upphafi og naut hveitibrauðsdaga fram undir andlátið.
Enn verri er staða annars stjórnarflokksins, Alþýðuflokksins, sem má þola fylgishrun úr 15% niður í 10%. Þetta bendir til, að gæfa Alþýðuflokksins verði minni í þessari ríkisstjórn en hún var í hliðstæðu stjórnarmynztri á viðreisnartíma sjöunda áratugarins.
Viðreisnarstjórnin var byltingarstjórn á sínum tíma. Hún ruddist fram með nýjungar, sem frelsuðu Ísland úr verstu Framsóknarhlekkjum kreppustefnunnar og lögðu grundvöll að velmegun þjóðarinnar nú á tímum. Hún stóð á skýrum hugmyndafræðilegum grunni.
Viðreisnarstjórnin entist líka í meira en áratug. Alþýðuflokkurinn þoldi stjórnarsamstarfið í þrjú kjörtímabil, þótt hörð hríð væri gerð að honum frá vinstra afturhaldinu. Slík festa í stjórnarmynztri hefur hvorki þekkst fyrr né síðar á lýðveldistímanum.
Ríkisstjórn hinna sömu stjórnmálaflokka, sem nú hefur setzt að völdum, hefur engan hugmyndafræðilegan grunn. Til dæmis er hún laus við frjálshyggju, þótt tilhneiginga í þá átt hafi gætt í báðum flokkunum, ekki síður í Alþýðuflokknum en Sjálfstæðisflokknum.
Hugsjónalaus ríkisstjórn nýtur engra hveitibrauðsdaga. Þjóðin sér enga breytingu frá fyrri ríkisstjórn til hinnar nýju. Enda er þetta í stórum dráttum nákvæmlega sama ríkisstjórn, efnislega séð, og sú sem fór frá völdum. Það eru bara nýir menn í ráðherrastólum.
Það eru einmitt ráðherrastólarnir, sem eru hornsteinn þessarar ríkisstjórnar. Steingrímur Hermannsson gat aðeins boðið Alþýðuflokknum þrjá stóla í nýrri, fjögurra flokka vinstri stjórn. Davíð Oddsson gat hins vegar boðið honum fimm stóla í tveggja flokka stjórn.
Þetta var tilboð, sem Alþýðuflokkurinn þóttist ekki geta hafnað. Hinn óljósi málefnasamningur, sem smíðaður var í skyndingu, skiptir nauðalitlu máli í þessu samhengi, enda hefði hann alveg eins getað verið málefnasamningur hjá fjögurra flokka vinstri stjórn.
Myndun þessarar ríkisstjórnar markar í rauninni þáttaskil í stjórnmálasögu okkar. Ekki er lengur umtalsverður munur á athöfnum stjórnmálaflokka, þótt ytri málabúnaður sé stundum misjafn. Stjórnmál á Íslandi snúast ekki lengur um málefni. Þau snúast um stóla.
Þótt þessi ríkisstjórn sé mynduð af sömu stjórnmálaflokkum og mynduðu viðreisnarstjórnina, er fjarri lagi að kenna hana við nýja viðreisn. Hún er eins langt frá viðreisn og hugsazt getur. Hún er íhalds- og hagsmunastjórn, sem mun gæta þess að breyta sem allra fæstu.
Almenningur er þegar búinn að finna lyktina af hinni nýju ríkisstjórn og finnst hún ekki góð. Þess vegna sýndi skoðanakönnun DV í gær, að þetta er fyrsta ríkisstjórnin, sem ekki nýtur neinna hveitibrauðsdaga hjá þjóð sinni. Og öruggt má telja, að hún verði ekki langlíf.
Svona fer, er skammtímamenn ganga í hagkvæmnishjónaband um ráðherrastóla og kjötkatla. Svona fer, er þjóð gælir við loddara, kosningar eftir kosningar.
Jónas Kristjánsson
DV
