Ávila

Ávíla

Ávíla er lítill, 40 þúsund manna miðaldabær í 1131 metra hæð, hæsta héraðshöfuðborg Spánar. Hún er frægust fyrir hinn mikla og heillega borgarmúr, sem umlykur borgina, fagurlega flóðlýstur í myrkri, og blasir við ferðamönnum, sem nálgast úr vestri. Þegar við förum úr bænum í átt til Salamanca, getum við staðnæmst á útsýnisstaðnum Cuatro Postes handan árinnar Adaja og virt fyrir okkur bæinn með múrunum.

Tæpast er til greinilegra dæmi um borgarmúr frá miðöldum en Murallas í Ávila. Hann er að mestu leyti frá lokum 11. aldar, að meðaltali 10 metra hár, hálfs þriðja kílómetra langur, með 88 virkjum og átta borgarhliðum. Sjálfsagt er að taka sér göngutúr allan hringinn á borgarmúrnum.

Catedral

Dómkirkjan í Ávila er ein elzta kirkja Spánar í snemmgotneskum stíl, byggð úr graníti á 12. öld. Hún er hermannakirkja, lítur út eins og virki og er raunar hluti af borgarmúrnum austanverðum.

Ávila var lengi á landamærum kristni og íslams á Spáni, eins konar herbúð, og ber kirkjan þess merki.

Nokkru eldri kirkja er San Vicente, utan við norðausturhorn múrsins, rómönsk kirkja frá upphafi 12. aldar.

Næstu skref

Dómkirkjan, Ávila

Acueducto romano, Segovia

Segovia

Segovia er 50 þúsund manna bær í 1000 metra hæð og rís eins og skip upp af hásléttunni. Staðurinn er einkum frægur fyrir rómverska vatnsriðið, sem er nítján alda gamalt, og borgarkastalann, sem stendur fegurst kastala.

Acueducto romano

Hið mikla vatnsrið Rómverja, Acueducto romano, frá því um 100 eftir Krist, blasir við ferðamönnum, sem koma að miðbænum í Segovia. Það er eitt af bezt varðveittu minjum frá tímum keisaranna Vespaníusar og Trajanusar.

Það flytur enn vatn til borgarinnar á 167 steinbogum, er 728 metra langt og 28 metra hátt við torgið, þar sem gatan liggur undir það. Það er reist úr höggnum granítsteinum án nokkurs bindiefnis. Rétt austan við vatnsriðið er matsölustaðurinn Mesón de Cándido.

Alcázar

Ef vatnsriðið er sagt vera við skut skipsins, er borgarkastalinn, Alcázar, í stafni. Milli þeirra er um eins kílómetra ganga um gamla bæinn. Þar verður á vegi okkar gotnesk dómkirkja frá 16. öld, grönn og glæsileg, með gullnum bjarma í sólskini. Á svipuðum slóðum er hótelið Los Linajes, ásamt mörgum skemmtilegum húsum og göngusundum.

Borgarkastalinn er frá miðri 14. öld og gnæfir yfir dalnum. Hann var um tíma íbúðarhöll Ísabellu drottningar. Nú er hann vopnasafn. Fáir kastalar á Spáni eru jafn veglegir í landslaginu og kastalinn í Segovia. Hann er opinn 10-18:30, -15:30 á veturna.

Skemmtilegt er að aka umhverfis gamla bæinn í Segovia og virða fyrir sér bæjarstæðið, einkum kastalann, sem tekur sig vel út frá brúnni yfir ána Eresma og frá Vera Cruz kapellunni handan árinnar.

Næstu skref

Alcázar, Segovia

Siguenza kastali og parador

Castilla,Kastilía er hjarta Spánar og upprunaland tungumálsins, sem við köllum spönsku, en minnihlutaþjóðir á Spáni kalla kastilísku. Kastilía er þurr háslétta, illa ofbeitt og strjálbýlt eyðiland fjárhirða, skálda, hermanna og presta. Það er land kastala, enda kemur nafn landsins þaðan. Í Kastilíu eru frægir kastalar: Manzanares el Real, Mombeltrán, Coca, Gormaz, Peñafiel, Belmonte og Sigüenza. Við ætlum að þessu sinni ekki að skoða kastalana, heldur nokkrar sögufræ
gar borgir í nágrenni höfuðborgarinnar.

Kastilíumenn kunna vel að ofnsteikja smágrísi (cochinillo asado) og lambakjöt (cordero asado), einnig kiðlinga, akurhænur og ýmsa villibráð. Þekktur er osturinn frá La Mancha héraðinu, manchego.

Við ímyndum okkur, að við séum í Madrid. Við erum orðin þreytt á borgarfjörinu og höfum tekið bílaleigubíl, sem við ætlum að aka til annarra frægðarborga Kastilíu. Leið okkar liggur um Segovia, Ávila, Salamanca og Toledo. Frá Madrid til Segovia eru 87 kílómetrar, frá Segovia til Ávila eru 67 kílómetrar, frá Ávila til Salamanca eru 98 kílómetrar, frá Salamanca til Toledo eru 234 kílómetrar, lengsti áfanginn, og frá Toledo til Madrid eru 70 kílómetrar.

Næstu skref

Catedral Vieja

Dómkirkjan í Compostela var reist á 11., 12. og 13. öld í rómönskum stíl, sem barst til Spánar frá Frakklandi. Hún er eitt fárra spánskra dæma um þann stíl, þar sem mestur hluti Spánar var á þeim tíma á valdi Mára. Kirkjan var þá mjög stílhrein sem slík, að öðru leyti en því, að mikil vængjaþrep liggja upp í hana, því að hún er byggð ofan á hvelfingu, þar sem varðveittur er helgur dómur Jakobs postula. Hún skiptist samkvæmt hefðum þess tíma í eitt aðalskip í miðju og tvö hliðarskip. Í þessari dómkirkju náðu hliðarskipin í boga aftur fyrir háaltari, svo að skrúðgöngur pílagríma gætu farið í hring innan í kirkjunni. Á þeirri leið var skotið út fjölda af litlum kapellum ýmissa dýrlinga.

Catedral Vieja, Compostella

Um miðja sautjándu öld var sett nýtt vesturvirki á kirkjuna, svokölluð Obradoriro-framhlið í hlaðrænum stíl, sem einni öld síðar var klædd í afar skrautlegan, kúrríkskan hlaðstíl. Beint fyrir innan framhliðina er Pórtico de la Gloria frá 1188. Þar þökkuðu pílagrímarnir fyrir að komast á leiðarenda með því að krjúpa við miðsúluna, sem stendur enn í dag, slitin af fingraförum milljónanna.

Suðurvirki kirkjunnar er í upprunalega, rómanska stílnum frá 12. öld. Þar eru Silfursmíðadyrnar, Puerta de las Platerías, nákvæmlega þaktar í tilhöggnum myndum.

Við förum umhverfis kirkjuna, því að torg standa að henni á alla vegu, að vestanverðu Plaza del Obradoriro, að sunnanverðu Plaza de la Platerías, að austanverðu Plaza de la Quintana og að norðanverðu Plaza de la Immaculada. Suður frá þremur fyrstnefndu torgunum liggja skemmtilegar göngugötur um gamla miðbæinn. Þar eru kaffihús og námsmannakrár, silfursmiðir og svartarafs-smiðir.

Nú er röðin komin að borgum Kastilíu.

Næstu skref

Aðalhótelið í Santiago di Compostela, Parador Reyes Católicos, við dómkirkjutorgið

Galicia

Galicia er gamalt Keltaland eins og nafnið sýnir, sæbarið, fátækt og afskekkt eins og Bretagne og Cornwall. Grafnir hafa verið upp 5000 kastalar og virki kelta á þessu svæði. Tungumálið í nútímanum er þó ekki keltneskt, heldur rómanskt, milli spönsku og portúgölsku. Hins vegar eru sekkjapípurnar greinilega skyldar hinum brezku.

Matreiðslan í Galisíu er dálítið sérstök. Frægur er Galisíugrautur, búinn til úr baunum, kartöflum og kjötbitum, Cocido gallego. Einnig Galisíusúpa, búin til úr kartöflum, káli og baunum, Caldo gallego. Þetta eru réttir, sem menn eiga fremur von á í köldum löndum norður í höfum. Empanadas heita pæ, sem eru fylltar kjöti eða sjávarréttum.

Santiago de Compostela

Helzti ferðamannastaður í Galiciu er borgin Santiago de Compostela, sem var á miðöldum jafn eftirsótt takmark pílagríma og sjálf Róma. Þá fóru upp undir milljón pílagrímar árlega til Santiago de Compostela til að komast í návígi við leifar Jakobs postula. Reistar voru miklar pílagrímakirkjur í rómönskum stíl á leiðinni frá Frakklandi til Compostela.

Fyrsta leiðsögubók ferðamanna í mannkynssögunni var skrifuð um þessa leið árið 1130. Enn þann dag í dag eru farnar hópferðir suður Frakkland og eftir norðurströnd Spánar til að feta í fótspor forfeðra okkar í stétt pílagríma.

Plaza del Obradorio, andspænis dómkirkjunni

Miðbærinn í Santiago de Compostela er að miklu leyti frá ofanverðri 12. öld og hefur að geyma beztu minjar frá rómönskum tíma byggingarlistar á Spáni. Dómkirkjan sjálf er höfuðmannvirkið frá þeim tíma.

Næstu skref

Arzak, besta veitingahús Spánar, San Sebastián

Euzkadi

Baskaland, Pais Vasco, Euzkadi. Þetta er einn dularfyllsti hluti Spánar, þar sem fólk talar tungu, euskara, sem ekki er skyldi neinni annarri í heiminum. Og það sem meira er: Það er farið að taka niður spönsku götuskiltin og setja upp skilti á baskamáli, þar sem allt er fullt af x-um og z-um og enginn utanaðakomandi skilur neitt.

Hinar ofsafengnu pólitísku deilur í Euzkadi og milli Baska og Kastilíumanna hafa engin önnur áhrif á stöðu ferðamanna. Þótt menn séu enn skotnir á færi í Euzkadi, eru ferðamenn kerfisbundnir látnir í friði. Baskar eru slyngir kaupsýslumenn og vita, hvar mörkin liggja.

Eitt helzta sérkenni Baska er, að þeir eru meiri matgæðingar en flestir aðrir Evrópumenn, nema ef til vill Frakkar. Flest beztu veitingahús Spánar eru rekin af Böskum eða hafa að minnsta kosti Baska í eldhúsi. Heima fyrir í Euzkadi keppast karlar um að vera í matreiðsluklúbbum, txokes, og skiptast á um að halda dýrindis veizlur. Í Euzkadi jafngildir þetta Lions og Kiwanis.

Marmitako er túnfisksúpa, blönduð kartöflum, papriku og kryddi, þekktur baskaréttur. Txakoli heitir fölt og grænleitt vín svæðisins. Idiázabal er frægasti baskaosturinn. Smokkfiskur í eigin bleiki, chipirones en su tinta, er hvergi betri en í Euzkadi.

San Sebastián

Guipúzoca heitir sá hluti Euzkadi, sem næstur er Frakklandi og áhugaverðastur er ferðamönnum. Þar er höfuðborgin San Sebastian, ein af meiriháttar sumarleyfaborgum Spánar og mesta matreiðsluborg Spánar.

San Sebastian komst í tízku um og eftir miðja nítjándu öld, þegar Ísabella II og síðan María Cristina Spánardrottningar gerðu borgina að sumardvalarstað hirðarinnar.

Enn þann daga í dag er stéttaskiptingin hin sama. Almúginn fer í sólskinið til Costa del Sol, Costa Brava, Costa Blanca, Costa Dorada, Benidorm og svo framvegis, en fína fólkið í fréttunum fer til San Sebastian, þar sem sólskinið er minna, en samkvæmislífið er betra. Borgin er Biarritz Spánar.

San Sebastian er orðin að tæplega 200 þúsund manna bæ. Það, sem skiptir ferðamenn máli, er þó aðeins pínulítill blettur af borginni, það er að segja gamli miðbærinn, þar sem eru frægu hótelin og góðu matsölustaðirnir, svo og baðströndin fræga, Playa de la Concha.

Urgull

Skemmtilegast er að rölta úr miðbænum eftir Paseo Nuevo kringum höfðann Urgull. Uppi á honum er virki og stríðsminjasafn, svo og gott útsýni yfir miðbæinn. Þangað upp verður að fara fótgangandi.

Að öðru leyti gera menn það sér til dægradvalar að þræða veitingahúsin í miðbænum, sofa og éta, éta og sofa.

Næstu skref

La Lonja

Ef við förum yfir torgið fyrir framan kirkjurnar, fullt af dúfum, erum við strax komin að héraðsstjórnarhöllinni, Palacio de la Generalidad, 15. aldar höll í gotneskum stíl.

Nokkru vestan dómkirkjunnar er kauphöllin, La Lonja, önnur 15. aldar höll, reist í gotneskum stíl af silkikaupmönnum borgarinnar, með einkar virðulegum inngangi. Hún er talin ein fegursta bygging veraldlegs eðlis frá gotneskum tíma á Spáni.

Palacio del Marqués de Dos Aguas

Andspænis kauphöllinni er matvælamarkaður borgarinnar, Mercato Central, í 8000 fermetra glerhúsi, einn hinn stærsti í Evrópu.

Dos Aguas

Við Inglés-hótelið er sérkennilega skrautleg höll í kúrríkskum stíl, byggð um miðja 18. öld og síðar löguð að svifstíl, Palacio del Marqués de Dos Aguas, þar sem nú er safn 5000 keramikgripa frá öllum tímum menningarsögunnar. Inngangur hallarinnar er sérstaklega skrautlegur, gerður úr alabastri, eitt þekktasta dæmið um hlaðstíl á Spáni. Um leið vísar hann fram til nýstíls eða ungstíls síðustu aldamóta, sem náði mikilli útbreiðslu á Spáni, einkum í Barcelona, og þá í ýktri mynd.

Þá víkur sögunni til Baskalanda, Euzkadi.

Næstu skref

Valencia catedral (Seu) til hægri, yfir henni turninn Micalet, Nuestra Señora de los Desamparados til vinstri, Puerta de los Apóstoles í forgrunni

Micalet

Þekktasti hluti dómkirkjunnar í Valencia er Micalet, áttstrendur turn í gotneskum stíl, einkennistákn borgarinnar, byggður um aldamótin 1400. Úr honum er gott útsýni yfir borgina og héraðið í kring.

Sjálf er kirkjan, Seu, frá ýmsum tímum, elztu hlutar frá síðari hluta 13. aldar, reistir í rómönskum stíl, þar á meðal suðurvirkið. Norðurvirkið er hins vegar gotneskt.

Við þær kirkjudyr, Puerta de los Apóstoles, eru enn haldin vatns-dómþing (tribunal de las aguas) á hverjum fimmtudagsmorgni kl.10, þar sem kviðdómur bænda úrskurðar, eftir munnlegan málflutning, í ágreiningsmálum vegna áveituréttinda appelsínubænda. Úrskurði verður ekki áfrýjað.

Vinstra megin við dómkirkjuna er önnur kirkja, Nuestra Señora de los Desamparados.

Næstu skref

Malaga, séð frá Parador Gibralfaro

Malaga

Frá Granada förum við beina leið yfir fjöllin og niður á Costa del Sol og komum til strandar við Almunécar. Við ökum ströndina um Nerja, þar sem hellirinn er, til Malaga, sem er síðasta áfangastaður Andalúsíuferðarinnar.

Svo er Valencia á dagskrá

Næstu skref

Catedral de Santa María

Catedral de Santa Maria

Gengið er inn í dómkirkjuna, Catedral de Santa María, eftir göngustíg frá aðalgötunni Vía de Colón. Hún er frá 16. og 17. öld, byrjaði í gotneskum stíl, en var að mestu reist í endurreisnarstíl. Hún er með fimm kirkjuskipum. Hringlaga höfuðkapella í miðri kirkju er sérstök í sinni röð og átti að vera eftirlíking af Grafarkirkju í Jerúsalem.

Capilla Real

Til hliðar við dómkirkjuna er Konungskapella, Capilla Real, í síðgotneskum stíl frá upphafi 16. aldar. Þar eru grafin Ferdinand og Ísabella, sem unnu endanlegan sigur yfir Márum hér í Granada og sameinuðu þar með Spán undir kaþólskri stjórn. Inn í kapelluna er gengið frá Vía de Colón um stíginn meðfram gömlu kauphöllinni, Lonja. Framan við kapelluna, það er að segja handan hennar, er ráðhús frá 18. öld í hlaðstíl.

Capilla Real, gröf Isabellu og Ferdinands

Alcaisería

Ef genginn er stígurinn framhjá kapellunni er Alcaisería á vinstri hönd. Það er gamli silkimarkaðurinn frá márískum tíma. Þar er nú ferðamannabazar, með löngum röðum smábúða undir þaki. Þar er líka veitingahúsið Sevilla. Við hinn enda Alcaisería er helzta markaðstorgið í borginni, Plaza de Bibarrambla.

Cartuija

Á einni hæðinni ofan við Granada er Karthúsingaklaustur, Cartuija. Þar inni má sjá einna fullkomnustu mynd hins kúrríkska skrautstíls, sem víðast hvar annars staðar rann út í ofhlæði.

Næstu skref

Genaralife

Generalife

Aftan við Ljónagarð er gengið út í garða Alhambra, Jardínes del Partal, sem teygja sig með bunulækjum og appelsínulundum eftir fellsbrúninni í átt til Torre del Agua, þar sem við taka garðar sumarhallarinnar Generalife. Þar eru langar gönguleiðir, girtar kýprusvið og lárvið, í átt til lítillar hallar frá 14. öld. Þessar viðartegundir blómstra í júlí og ágúst, en yfirgengilegt blómaskrúðið er að öðru leyti mest í maí. Frá Generalife er gott útsýni til Alhambra.

Næstu skref

Alhambra

Alhambra, ljónagarður

Hástig íslamskrar byggingarlistar er Alhambra-kastalahöllin, eina íslamska konungshöllin, sem varðveitzt hefur tiltölulega óskemmd. Hún endurspeglar þrá sona eyðimerkurinnar í vinjar rennandi vatns og gróðrar. Hvergi er flatarnýting minni en þar. Byggingar urðu þar að aukaatriði, eins konar ramma utan um gróður, læki og gosbrunna. Úti og inni urðu eitt.

Byggingarefnið var létt, fátæklegt og lítt varanlegt; tilviljanakennt sambland af múrsteinum, rusli og gifskalki, en landslagsskipulagið og fíngerðar skrautbeðjur urðu aðalatriði.

Alhambra

Mesta furða er, að hinar veiklulegu byggingar í Alhambra skuli hafa staðizt tímans tönn og vera enn eins og skilið hafi verið við þær í gær. Fíngert ofurflæði útflúrs í gifskalki í súlnagöngum meðfram opnum görðum er svo vel varðveitt, að það er eins og sex til sjö aldir hafi liðið á einni nóttu. Í veggjum hallarinnar leiftrar sólarljósið í mælirænum beðjum gifskalkvindinga og fagurlitaðra gljáplatna úr postulíni, svo og í spakmælum og trúarsetningum í arabisku letri. Í loftunum leiftra marglitir dropasteinsstuðlar úr gifskalki, og skrautbeðjur í tréskurði.

Vinstra megin við aðgöngumiðasöluna er höll Karls V í formföstum endurreisnarstíl, reist á síðari hluta 16. aldar í algerri þverstæðu við hina márísku höll. Þar er nú sagnfræðisafn og listasafn.

Aftan við aðgöngumiðasöluna er hallarkastalinn, Alcazaba, langelzti hluti svæðisins, frá 9. öld. Úr hæsta turni kastalans er frábært útsýni yfir Alhambra, Granada og Sierra Nevada.

Alcazaba

Gengið er meðfram höll Karls V til að komast í márísku höllina, Palacio árabe, sem er að mestu leyti frá 14. öld.

Þar förum við um hvern salinn á fætur öðrum. Sumir eru undir þaki, en aðrir eru undir berum himni. Víða veita gluggar útsýni yfir borgina. Frægasti salurinn undir þaki er Sendiherrasalur, Sala de Embajadores. Frægustu opnu salirnir eru Myrtuviðargarður, Patio de los Arrayanes; og Ljónagarður, Patio de los Leones. Umhverfis þá tvo garða er Alhambra skipulögð.

Næstu skref

Granada

Frá Córdoba förum við suðaustur yfir Andalúsíu í átt til fjalla. Þar sem láglendið mætir fjöllunum er rúmlega 250 þúsund manna borgin Granada.

Parador de San Fransisco, Alhambra, Granada

Granada er fyrst og fremst fræg fyrir máríska hallarvirkið Alhambra, sem er sennilega fegursta og merkasta mannvirki Spánar og stendur á hæð ofan við borgarmiðju. Þetta er afar skemmtilegt borgarstæði við rætur Sierra Nevada, sem sýna snævi þakta kolla sína á góðum degi.

Granada var síðasta vígi Mára, þegar kristnir konungar mjökuðu veldi sínu suður eftir Spáni. Þangað flúðu Márar frá Córdoba, þegar hún féll 1236, og héldu velli í meira en hálfa þriðju öld, til 1492. Granada var íslömsk borg í nærri átta aldir og hefur nú verið kristin í aðeins fimm aldir. Ekkert er eftir af minjum frá márískum tíma í Granada nema kastalahöllin Alhambra

Parador de San Francisco

Parador de San Francisco er sannkallað draumahótel í fimm alda gömlu mannvirki. Það er umlukið görðum Alhambra-hallar á þrjá vegu. Klaustri frá 15. öld hefur verið breytt í 39 herbergja lúxushótel, sem er annað af tveimur flaggskipum hinna spönsku hótel-paradora.

Hótelið er indælt innst sem yzt. Herbergin eru á tveimur hæðum umhverfis friðsælan innigarð og hafa útsýni yfir Alhambra-garða, sum einnig til snævi þakinna tinda. Allur búnaður er hinn vandaðasti.

Næstu skref

Alcázar

Alcázar

Rétt hjá moskunni er borgarkastalinn, Alcázar, frá 14. öld. Að baki hans eru márískir garðar, mishæðóttir með rennandi vatni, gosbrunnum og tjörnum. Þar er gott að rölta sér til hvíldar eftir skoðunargöngur um merkisstaði borgarinnar.

Judería

Judería, séð frá Calleje de las Flores til Mesquita

Calleje de las

Umhverfis moskuna er gyðingahverfi borgarinnar, Judería, með þröngum og kræklóttum göngugötum og pottablómum á húsveggjum. Við hefjum gönguna um það á horninu undir bænaturni moskunnar, þar sem eru veitingahúsið El Rojo Caballo og hótelið Maimónides.

Hótelið heitir eftir gyðingalækni, sem var fremstur lækna í heiminum á 12. öld. Annar frægur íbúi í Córdoba á þeirri öld var máríski vísindamaðurinn og heimspekingurinn Averroes. Á þeim tíma var Córdoba eitt helzta menningarsetur veraldar.

Leiðin liggur um sundið á horninu, síðan til hægri inn Deanes og svo til vinstri eftir Romero. Þar á torginu Salazar er matstaðurinn Churrasco. Á torginu snúum við til vinstri og göngum þröngt sundið til torgsins Maimónides. Þar er nautaatssafnið í herragarði að baki gróðursæls forgarðs.

Við göngum til hliðar við safnið, framhjá handíðamarkaðinum að baki safnsins og framhjá annarri af tveimur sínagógum gyðinga, sem eftir eru á Spáni, í 14. aldar húsi vinstra megin götunnar. Síðan finnum við aðra götukróka til baka.

Frá norðurhorni moskunnar förum við inn sundið Bosco og beygjum strax til hægri í Calleje de las Flores. Þar er sérstaklega mikið um pottablóm á veggjum. Frá torginu við enda sundsins er ágætt útsýni um sundið til baka til bænaturns moskunnar.

Næstu skref