Boqueria, Barcelona

Veitingar

Þar sem Spánverjar borða tvisvar á dag og á undarlegustu tímum, þurfa þeir snarl inn á milli. Það kalla þeir tapas, sem þeir úða í sig á vín- og snarlbörum milli klukkan 13 og 14 á daginn og milli klukkan 20 og 23 á kvöldin, meðan þeir eru að bíða eftir, að tímabært sé að fara í veitingahús.

Casa Bótín, Madrid

Tapas-barir eru alveg rosalega fjörlegir og hávaðasamir staðir. Snarlið er oft djúpsteikt og fitandi, en sumt er gott, svo sem smokkfiskhringir (calamares), rauðar smápylsur, skarpkryddaðar og áfengisvættar (chorizo), rækjur (gambas og cigalas), skeljar (almejas), ansjósur (anchoas), sniglar (caracoles), ostur (manchego) og hráskinka (jamón serrano).

Þótt Madrid sé inni í miðju landi, er borgin fræg fyrir góða sjávarrétti. Aflinn kemur í flugi á nóttunni frá sjávarplássum við Miðjarðarhaf og Atlantshaf. Kokkarnir fara sjálfir snemma á morgnana á fiskmarkaðinn til innkaupa.

Matreiðslan er svo sem ekki betri en á Íslandi, en tegundirnar eru miklu fleiri. Þar eru ostrur (ostras) og ótal skelfiskar (almejas), margar tegundir af rækjum (gambas, cigalas, langostas, langostinos), humar (bogavante), fiskar á borð við þykkvalúru (rodaballo) og kólguflekk (besugo) og hafurriða (merluza).

Yfirleitt borgar sig að biðja um einfalda matreiðslu, til dæmis grillun (a la parilla) eða ofnbökun (al horno). Ekki má heldur gleyma saltfiskinum (bacalao), sem er á boðstólum í flestum veitingastofum, þar á meðal hinum beztu, og er langtum betri en við þekkjum heima á Íslandi.

Valencia markaðurinn

Gagnstætt því, sem margir halda, er hægt að fá mjög góða nautasteik (buey) víðast hvar á Spáni. Ennfremur er þar fjölbreytni í ýmissi villibráð, svo sem dádýrum (corzo og venado), akurhænum (perdiz) og orrum (codorniz).

Um slíkar steikur gildir hið sama og um aðra matreiðslu á Spáni, að hún er bezt sem einföldust, grillun (a la parilla) eða ofnsteiking (asado). Hrásteiking er bezt (poco hecho), fremur en miðlungi steikt (regular) eða mjög steikt (muy hecho).

Spánverjar eru mikið fyrir hrísgrjónagrauta, -vellinga og súpur með kanil (arroz con leche). Eftirréttir af því tagi eru í boði víðast hvar og eru mun frumlegri en við þekkjum á Íslandi. Steingrímur Hermannsson ætti að prófa það.

Eitt hið bezta við veitingamennsku í Madrid og raunar víðast hvar á Spáni er kaffið, sem kemur sterkt og gott úr ítölskum kaffivélum. Spánverjar drekka það svart, (café solo). Á morgnana fá þeir sér það stundum mjólkurblandað, (café con leche).

Önnur sérgrein í Madrid eru vindlarnir frá rómönsku Ameríku, þar á meðal frá Kúbu. Hvergi hef ég séð annað eins úrval af allra fínustu vindlum heims, né á jafnlágu verði og á Spáni.

Og þá hefjum við gönguna.

Næstu skref

Rambla, Barcelona

Madrid er ekki bara fjörugusta höfuðborg Evrópu, heldur líka sú hæsta, í 646 metra hæð yfir sjávarmáli, með þrjár milljónir íbúa. Nafn borgarinnar er frá Márum, sem kölluðu hana Magerit. Árið 1083 náðu kristnir menn henni af íslömum. Hún varð af tilviljun höfuðborg árið 1561, þegar Habsborgarinn Filippus II ákvað að reisa konungshöllina El Escorial. En hún var áfram sóðalegt þorp enn um skeið.

Borgin fékk ekki höfuðborgarbrag fyrr en með valdatöku Búrbóna á 18. öld. Þeir byggðu konungshöllina og málverkahöllina Prado og lögðu breiðstræti og garða um borgina. Með opnun nýrra listasafna er Madrid orðin ein helzta lista- og menntaborg heimsins.

Næstu skref

Mesquita, Córdoba

Ef greina á Spánverja frá öðrum Evrópumönnum, má segja, að þeir séu sjálfmiðjaðir stjórnleysingjar. Frá blautu barnsbeini eru þei
r vanir að tjá sig sem einstaklinga, fremur en að gefa og þiggja upplýsingar og skoðanir. Þeir hemjast illa í félagsskap, og á kaffihúsum tala allir í einu. Þeir eru hrokafullir og vingjarnlegir í senn, þrasgjarnir og gjafmildir, sérstaklega barngóðir. Og þeir eiga gnótt listamanna.

Madrid hefur á hálfum öðrum áratug breytzt úr friðsælu stórþorpi í fjörugustu höfuðborg Vesturlanda. Fólkið í Madrid hefur tekið nýfengið lýðræði og frelsi með slíku trompi, að því er líkast sem það sé að vinna upp hálfrar aldar kúgun á valdatíma Francos. Miðbærinn er á fullum dampi frá morgni til morguns. Barir og kaffihús eru alltaf meira eða minna þétt skipuð gestum. Það er rétt svo, að göturnar róist milli 5 og 7 á morgnana. Á móti hvílir fólk sig milli 14 og 16 á daginn.

Movida kalla heimamenn þetta hraðgenga fyrirbæri. Allt er keyrt á fullu, bæði vinna og skemmtun, og lítill tími er aflögu til svefns. Rannsóknir sýna, að í Madrid sofa menn minna en í öðrum höfuðborgum Vesturlanda. Frjálslyndið er svo mikið, að víða má sjá fólk koma í veitingahús og skemmtistaði eftir miðnætti með smábörn í vöggu.

Næstu skref

Spánn er skagi, sem löngum hefur staðið sér á parti í Evrópu, en samt í þjóðbraut. Fyrir ritöld voru þar gamlar þjóðir vesturevrópskar, svo sem Íberar og Keltar. Grikkir og síðan Karþagó-menn náðu tímabundnum áhrifum, en Rómverjar náðu góðum tökum á skaganum og gerðu að helzta hornsteini ríkis síns, sóttu meira að segja þangað fræga keisara, skáld og heimspekinga.

Vegprestur á Plaza Puerta del Sol

Vestgotar komu á þjóðflutningatímanum. Síðan tóku Márar við, héldu völdum í átta aldir, gerðu Spán að menningarmiðstöð íslams og skildu eftir sig djúp spor og minjar. Síðan hefur verið strangkaþólskur tími á Spáni í fimm aldir. Á 16. öld, tíma landafundanna, var Spánn voldugasta ríki heims. Þá dreifðist spönsk tunga um mestan hluta rómönsku Ameríku. Í lok valdaskeiðs Francos fyrir hálfum öðrum áratug var Spánn fátækt og fyrirlitið afturhaldsríki, en hefur með innreið lýðræðis brunað í átt til velsældar.

Spánn er ekki eitt land, heldur mörg lönd. Þungamiðjan er landlokað kastalalandið Kastilía, sem hefur gefið ríkinu aðalsættirnar og tungumálið, sem við köllum spönsku, en aðrir Spánverjar kalla kastilísku. Í suðri er glöð og fátæk Andalúsía með márískum áhrifum frá Afríku. Við Miðjarðarhafið eru dugnaðarlöndin Katalúnía og Valensía með sérstökum tungumálum, sem minna á suðurfrönsku. Í norðri eru Galisía og Euzkadi, sem hvort um sig hafa eigið tungumál. Galisíska minnir á portúgölsku, og euskera, baskatunga, stendur alein út af fyrir sig í heiminum, ein af óleysanlegum gátum veraldarsögunnar.

Næstu skref

Westminster Abbey

Westminster Abbey

Sömu megin götunnar snýr Westminster Abbey afturhluta að Westminster Palace. Þetta er krýningar-, giftingar- og greftrunarkirkja brezkra konunga og minningarstaður um þjóðhetjur ríkisins. Meðan St Paul´s er höfuðkirkja borgarinnar, er Westminster Abbey höfuðkirkja ríkisins.

Westminster Abbey

Að stofni er kirkjan hluti Benediktínaklausturs. Smíðin hófst árið 960 og var síðan haldið áfram eftir 1055, upphaflega í normönskum stíl, en eftir 1220 meira í gotneskum stíl. Hún er franskrar ættar, hærri og mjórri en enskar kirkjur. Aðalskipið er 31 metri á hæð, hið hæsta í Englandi. Vesturturnarnir eru yngstir, í gotneskri stælingu frá upphafi 18. aldar.

Kirkjan hefur verið hreinsuð að utan, svo að mildir litir hleðslusteinsins koma vel í ljós. Þar sem við stöndum að kirkjubaki sjáum við vel turna og svifsteigur frá tíma Hinriks 7.

Við göngum svo meðfram kirkjunni að norðanverðu, þaðan sem hún er fegurst að sjá. Þar er mest áberandi stór rósagluggi með stílfögrum svifsteigum í kring. Áður en við förum inn í kirkjuna, bregðum við okkur inn í friðsælan Dean´s Yard til að sjá kirkjuna að sunnanverðu.

Inn í kirkjuna förum við að vestanverðu, þar sem útsýnið er stórfenglegt inn eftir aðalskipinu. Andspænis innganginum er minnismerki um Winston Churchill og að baki þess leiði óþekkta hermannsins.

Mint

Bæði þverskipin eru hlaðin minnismerkjum. Innar í kirkjuna komumst við um hlið í norðurskipi. Eftir að hafa skoðað nyrðra þverskipið förum við ferilganginn til kapellu Hinriks 7. í ríkulega skreyttum, gotneskum stíl í austurenda kirkjunnar. Þar eru yfir 100 styttur.

Frá kapellunni förum við á brú til baka yfir að helgidómi Játvarðs I. Þar er krýningarhásætið frá 1300, þar sem nær allir enskir konungar frá Vilhjálmi bastarði hafa verið krýndir. Undir hásætinu er Scone-steinninn, krýningarsteinn skozkra konunga allt frá 9. öld, þar á meðal hins sögufræga Macbeths.

Héðan liggur leiðin yfir í syðra þverskipið, þar sem eru minnisvarðar margra fremstu rithöfunda á enskri tungu. Þar eru líka dyr til klausturs, sem gengið er um til að komast í Chapter House, sammiðja, átthyrndan sal, sem reistur var árið 1250 og notaður á miðöldum fyrir fundi enska þingsins.

Skoðunarferðum okkar um London er hér með lokið.

Westminster Palace – Parliament

Westminster

Westminster Palace

Hér erum við komin í hjarta Westminster, hins gamla konungsbæjar, sem löngum var andstæða kaupmannabæjarins City. Konungarnir vildu vera í hæfilegri fjarlægð frá uppreisnargjörnum og illa útreiknanlegum rumpulýð borgarinnar. En London nútímans hefur einmitt orðið til við samruna City og Westminster í eina stórborg. Nú er Westminster hverfi stjórnmálamanna og embættismanna, arftaka konungsvaldsins.

Á Parliament Square eru styttur fleiri kunnra stjórnmálamanna en Churchill eins. Þar er t.d. Disraeli, Palmerston og meira að segja Abraham Lincoln.

Við blasir Westminster Palace, venjulega kölluð Houses of Parliament, enda byggð sem þinghús Bretaveldis, ákaflega víðáttumikil, reist 1840-65 í nýgotneskum stíl.

Westminster Hall

Westminster Hall

Hér var fyrst reist konungshöll um árið 1000, hin fyrsta í London. Fremst við torgið eru leifar konungshallarinnar, Westminster Hall, upphaflega reist af syni Vilhjálms bastarðs, Vilhjálmi Rufus, árin 1097-99.

Westminster Hall er merkasta hús veraldlegs eðlis frá gotneskum tíma í Englandi. Á sínum tíma var þetta stærsti salur Evrópu. Árin 1397-99 fékk hann þá mynd, sem hann hefur enn í dag. Frægastar eru bálkasperrurnar í þaki, ensk uppfinning, sem gerði kleift að brúa víðara haf með timburþaki en áður hafði þekkzt. Undir þessum bitum voru á miðöldum haldnar konunglegar veizlur, en síðan sat þar ríkisréttur með mörgum frægum réttarhöldum. Þar var Karl I dæmdur til dauða.

Westminster Palace

Þinghúsið mikla er sambyggt hinu gamla Westminster Hall og stendur á bak við það frá götunni séð. Næst og vinstra megin við Westminster Hall er grannur og frægur Clock Tower með klukkunni Big Ben. Hinum megin, við suðurenda hallarinnar, er hinn breiðari og stærri Victoria Tower.

Því miður er ekki auðvelt að njóta hallarinnar sem heildar úr þessari átt nú um stundir, því að fram fer viðamikil hreinsun á henni. Kaflinn frá Westminster Hall að Victoria Tower hefur þegar verið hreinsaður og sýnir vel hina mildu og ljósu liti, sem höllin bar í upphafi, gullinn og ljósbrúnan kalkstein.

Bezta útsýnið til hallarinnar er af brúnum yfir Thames, Westminster og Lambeth Bridge, og af bakkanum handan árinnar. Frá þeim stöðum séð rennur höllin saman í skipulega heild, þar sem formfasta hliðin, sem snýr að ánni, er mest áberandi.

Handan við Abingdon Street, götuna framan við höllina, er Jewel Tower, annað miðaldaminni, fyrrum fjárhirzla konungs.

Næstu skref

Banqueting House

Banqueting House

Merkasta hús götunnar er Banqueting House, handan Horseguards Avenue, sem er andspænis Horse Guards. Hús þetta er hið eina, sem eftir er af Whitehall, reist 1619-22 af hinum fræga arkitekt Inigo Jones. Það er eitt fegursta hús borgarinnar, í palladískum endurreisnarstíl, allt teiknað í nákvæmu mælirænu hlutfallaformi, breiddin helmingur lengdarinnar. Framhliðin er gnæfræn og virðist tveggja hæða, með jónískum veggsúlum að neðan og rómversku
m að ofan. Að innan er húsið hins vegar aðeins einn salur, með risastórum hlaðstíls-málverkum eftir Rubens.

Downing Street

Banqueting House var móttökusalur hinnar fornu hallar og um leið miðpunktur hennar. Nú er húsið orðið ósköp einmana innan um voldugar stjórnarráðsbyggingar síðari tíma.

Við höldum áfram suður Whitehall, framhjá lokaðri götu, Downing Street, götu forsætisráðherra og fjármálaráðherra ríkisins. Aðeins sunnar, á miðri Whitehall, er Cenotaph, minnisvarði um fallna brezka hermenn í heimsstyrjöldinni fyrri. Við komum senn að Parliament Square, þar sem voldug myndastytta af Churchill trónir á horninu næst okkur.

Næstu skref

Horse Guards, Victoria Memorial, Buckingham Palace

Horse Guards

Við komum okkur fyrir á suðurhorninu, þar sem skrúðgöngugatan The Mall mætir torginu með minnisvarða Viktoríu drottningar fyrir framan Buckingham Palace.

Konunglegur skrautvagn við Buckingham Palace

Klukkan er 10:45 á virkum degi, — og virkum degi með jafnri tölu mánaðardags, ef vetur er. Hér er bezt að vera til að fylgjast með öllu,
miklu frekar en í manngrúanum við hallargirðinguna.

Við notum tímann til að líta í kringum okkur. Til norðvesturs er Green Park. The Mall er til norðausturs. St James´s Park er til austurs. Og Buckingham Palace er að baki minnismerkisins til vesturs. Þar blaktir drottningarfáninn við hún, þegar hún er heima. The Mall er hin hefðbundna skrúð- og sigurgönguleið frá Trafalgar Square til Buckingham Palace, vörðuð glæsilegum trjám og görðum á báða bóga.

Rétt fyrir 11 koma Horse Guards um torgið norðanvert frá Knightsbridge yfir á The Mall. Horse Guards er konunglega riddaraliðssveitin í glæsilegum búningum. Hún ríður hér daglega framhjá á leið sinni að Horse Guards Parade torginu við hinn enda St James´s Park.

Buckingham Palace

Royal Guards

Eftir þessa skrautsýningu virðum við fyrir okkur Buckingham Palace, sem er 19. og 20. aldar stæling á fyrri tíma stíl og hefur verið konungsheimili, síðan Viktoría drottning flutti þangað 1837. Höllin er klædd Portland-steini og er í stíl við minnismerkið og The Mall.

Við höllina eru varðmannaskipti 11:30 alla daga á sumrin og annan hvern dag á veturna. Nokkru fyrir þann tíma koma viðtakandi varðmenn frá Wellington Barracks við Birdcage Walk og við færum okkur til suðurs á stéttinni til að sjá þá betur. Þeir ganga á formlegan hátt, en þó ekki með gæsagangi, undir hljómmiklum mörsum.

St James’s Park

St. James’s Park

Að skrautsýningunni lokinni getum við beðið eftir, að fráfarandi riddaraliðsmenn og hallarverðir komi sömu leiðir til baka, er hinir viðtakandi fóru. Ella getum við gengið um St James’s Park, sem Hinrik 8. lét gera árið 1536. Í austurenda vatnsins í garðinum er Duck Island, þar sem pelikanar, svanir, endur og aðrir fuglar eiga hreiður sín.

Frá brúnni yfir vatnið er ágætt útsýni, bæði til vesturs að Buckingham Palace og austur að Whitehall, þar sem við verðum bráðum.

Næstu skref

Hyde Park

Hyde Park

Frá Marble Arch förum við undir götuna yfir í Speakers´ Corner í horni Hyde Park. Hér var árið 1872 komið á málfrelsi, þar sem menn gátu flutt ræður um hvaðeina, án þess að vera stungið inn. Um langt skeið töluðu hér einkum trúarofstækismenn og aðrir sérvitringar, en síðustu árin hefur aftur fjölgað alvöruræðum, einkum flóttamanna frá löndum, þar sem málfrelsi er heft. Mest er um að vera á sunnudögum.

Hyde Park er stærsta opna svæðið í London, ef vesturhlutinn, Kensington Gardens, er talinn með. Þetta eru 158 hektarar graslendis, voldugra trjáa, ljúfra blómabeða og vatnsins Serpentine, sem búið var til árið 1730.

Wellington Arch

Hér er gott að slaka á í sveitasælu, hanga á útikaffihúsi eða fara í bátsferð. Í andstæðu við svonefnda franska garða, sem eru formfastir og þrautskipulagðir, er Hyde Park enskur garður, óformlegur og losaralegur, með frjálsum gróðri.

Upprunalega girti Hinrik 8. garðinn og gerði að veiðilendu sinni. En fyrir hálfri fjórðu öld var hann gerður að almenningsgarði.

Í suðausturhorni garðsins, milli beljandi umferðaræða, eru litlir gróðurreitir milli Hyde Park og Green Park. Þar standa m.a. Wellington sigurboginn og Aspey House, sem einu sinni hafði hið fína heimilisfang: London nr. 1. Þar bjó Wellington hershöfðingi, er sigraði Napóleon við Waterloo.

 Milli eyjanna og frá þeim liggja göng undir umferðaræðarnar á alla vegu. Við ljúkum hér þessari gönguferð, í næsta nágrenni Hyde Park Corner neðanjarðarstöðvarinnar.

Næstu skref

Mayfair

Shepherd Market

Við erum þegar búin að skoða austurhluta Mayfair í fyrstu gönguferðinni, milli frægustu verzlana miðborgarinnar, svo að í þetta sinn getum við látið nægja vesturhliðina og suðurhornið. Þetta er hverfi auðs og glæsibrags með þremur virðulegum gróðurtorgum, Grosvenor Square, Berkeley Square og Hanover Square, sem við sleppum í þessari gönguferð.

Frá Green Park stöðinni göngum við Piccadilly til suðvesturs yfir Half Moon Street og beygjum næstu smágötu. Þar komum við fljótt að Shepherd Market, þar sem svokölluð Mayfair-hátíð var haldin allt frá 17. öld. Þar er nú 19. aldar smáþorp götusunda með hvítum smáhúsum, gömlum verzlunum og veitingastofum, svo og útikaffihúsum, enn ein af mörgum vinjum í nútímaborginni.

Marble Arch

Síðan förum við til vesturs út að Park Lane, sem afmarkar Mayfair og Hyde Park. Þar göngum við framhjá frægum lúxushótelum: Hilton, Dorchester og Grosvenor House, alla leið norður til Marble Arch, sem upphaflega var hlið Buckingham-hallar, en síðan flutt vegna þrengsla. Hér skemmtu menn sér í gamla daga við að horfa á opinberar hengingar, teygingar og sundurlimanir

Næstu skref

Leicester Square

Soho

Eros, Piccadilly Circus

Frá Trafalgar Square er stutt að ganga vestan við National Gallery framhjá Royal Trafalgar hóteli upp að Leicester Square, þungamiðju bíóhverfisins í Soho. Þar er rólegur garður með þægilegum bekkjum til að hvíla lúin bein.
Rétt fyrir vestan torgið er Piccadilly Circus, forljótt torg með æpandi ljósaskiltum. Á því miðju er eitt af einkennistáknum borgarinnar, styttan af Eros, alþjóðlegur mótsstaður ungmenna á faraldsfæti.

Frá Piccadilly Circus göngum við til baka rúmlega hálfa leið til Leicester Square og beygjum til norðurs Wardour Street, sem liggur þvert um kínverska hverfið. Þar er Chuen Cheng Ku, kjörinn hádegisverðarstaður (bls. 33).

Við förum yfir Shaftesbury Avenue, eina af miklu leikhúsgötunum, göngum nokkur skref til vesturs og síðan norður Rupert Street og í framhaldi af því Berwick Street. Í þeim tveimur götum er ágætur og skemmtilegur útimarkaður grænmetis, ávaxta og blóma. Hann hefur verið hér síðan 1778.

Frá norðurenda markaðsins þræðum við hliðargötur um friðsælan Soho Square til Charing Cross Road, þar sem Foyle og hinar bókabúðirnar eru. Skemmtilegust er hliðargatan Cecil Court til austurs, þar sem eru mætar fornbókaverzlanir.

Ef við göngum suður allan Charing Cross Road, endum við á upphafspunktinum, Trafalgar Square. Nálægt leiðarlokum er gott að hvíla sig á kránni Salisbury. En hafa má til marks um hnignun Soho að meira að segja á þessari fögru krá er búið að setja upp leiktæki.

Kynlífsiðnaðurinn og skríllinn hertóku smám saman Soho, nema veitingahúsin, og hröktu ánægjuna yfir í Covent Garden. Meira að segja krárnar 60-70, sem margar eru frá fyrri hluta 18. aldar, urðu flestar hverjar ekki nema svipur hjá fyrri sjón. Þetta er nú byrjað að lagast aftur.

Næstu skref

Trafalgar Square

Trafalgar Square

Trafalgar Square

Við endum óskipulega göngu um Covent Garden með því að ganga suðvestur Strand, framhjá Charing Cross brautarstöðinni að Trafalgar Square, hinnar eiginlegu miðju borgarinnar. Þar við mynni götunnar Whitehall er riddarastytta af Karli I, þaðan sem allar fjarlægðir og vegalengdir á Bretlandi eru reiknaðar.

Á miðju torgi gnæfir Nelson flotaforingi á 52 metra hárri granítsúlu, umkringdur fjórum ljónum og þúsundum lifandi dúfna, sem eru mikið eftirlæti barna, er heimsækja borgina. Ofan við torgið er lág og lítilfjörleg framhlið National Gallery).

Nelson Monument

Til hliðar er hin fagra kirkja, St-Martin-in-the-Fields, reist 1722-26 í léttum, gnæfrænum stíl, sem minnir á rómverskt musteri með óviðkomandi turni og spíru. Að innan er hún með víðari og bjartari kirkjum. Hún er nú orðin að félagsmálamiðstöð og skjóli utangarðsfólks.

Næstu skref