Flugleiðir hafa náð þeirri aðstöðu, að hið opinbera tekur hagsmuni þeirra fram yfir almannahagsmuni, hvenær sem Flugleiðir telja sig þurfa á því að halda. Flugleiðir hafa fulltrúa í Flugráði og eru í mjög nánu og innilegu sambandi við samgönguráðuneytið.
Nýjasta málið í langri röð er einokun Flugleiða á afgreiðslu flugvéla á Keflavíkurvelli. Flugleiðir hafa notað þessa einokun til að ýta samkeppni í burtu og þannig meðal annars komið í veg fyrir, að íslenzkir atvinnuvegir eigi kost á ódýru vöruflugi til útlanda.
Um tíma opnaðist hér markaður Japansviðskipta með millilendingu flugvéla, fyrst frá Flying Tigers og síðan frá Federal Express. Þessa samkeppni drápu Flugleiðir í skjóli einokunar sinnar á vöruafgreiðslu á Keflavíkurvelli. Nú er sömu aðferð beitt gegn Pan American.
Óeðlilegt er, að eitt flugfélag hafi slíka aðstöðu til að stjórna möguleikum þjóðarinnar á að nýta sér æskilega og nauðsynlega samkeppni í flugi. Öll þjónusta í landi, hvort sem er við skip eða flugvélar, á að vera í höndum þriðju aðila, sem ekki hafa annarra hagsmuna að gæta.
Það skiptir engu máli, þótt vilhallir embættismenn samgönguráðuneytisins rembist við að reyna að trúa útreikningum Flugleiða um, að afgreiðslugjöld séu ekki of há hér á landi í samanburði við útlönd. Slíkir útreikningar leiða alltaf til hinnar pöntuðu niðurstöðu.
Afgreiðsla flugvéla á að vera frjáls og afgreiðslugjöld eiga að ráðast af markaðsaðstæðum. Það á ekki að vera í verkahring Flugleiða eða stuðningsliðs þeirra í samgönguráðuneytinu að reikna, hver þessi gjöld eigi að vera. Slík verðákvörðun er úrelt sovétfyrirbæri.
Athyglisvert er, að verndarmúrinn, sem hið opinbera slær um hagsmuni Flugleiða gegn hagsmunum neytenda og framleiðenda, er aldrei hærri en þegar Sjálfstæðisflokkurinn er við völd. Sá flokkur hefur reynzt vera sverð og skjöldur einokunar gróinna fyrirtækja.
Þingflokkur sjálfstæðismanna, sem minnir mjög á Alþýðubandalagið, lýsti beinlínis yfir andstöðu við skerðingu á einokun Flugleiða fyrir nokkrum árum, þegar vísir að samkeppni var í millilandaflugi og til umræðu var að veita fleiri áætlunarleyfi til annarra.
Á svipuðum tíma gengu tveir fulltrúar Flugleiða ekki af fundi í Flugráði, sem rétt hefði verið af siðsemisástæðum, þegar hagsmunamál eigin flugfélags var í húfi, heldur greiddu atkvæði gegn áætlunarleyfi til annarra aðila og mynduðu beinlínis meirihlutann í ráðinu.
Til þess að geta nýtt okkur upprennandi markaði, sem eru langt í burtu, svo sem Japan, þurfum við að eiga aðgang að stórum flugvélum með mikla burðargetu og leyfa viðkomandi aðilum að haga afgreiðslu flugvélanna hér á landi á þann hátt, sem þeim þykir hagkvæmastur.
Ekki má heldur gleyma, að núverandi kerfi gagnkvæmrar einokunar meira eða minna ríkisrekinna eða ríkisstuddra flugfélaga stríðir gegn Rómarsáttmála Evrópubandalagsins. Einkaréttarkerfi í flugi verður þess vegna fyrr eða síðar afnumið, hvað sem hver segir hér.
Þótt Evrópubandalagið hafi hingað til leyft, að einokunarflugfélög skipti með sér Evrópumarkaði og haldi þar uppi háu verði í skjóli einokunarhringsins IATA, hefur dómstóll Evrópubandalagsins úrskurðað, að þetta sé ólöglegt, ekki í samræmi við Rómarsáttmálann.
Hæfileg æfing fyrir aðild okkar að Evrópumarkaði er, að við skerum okkur ekki lengur úr hópi annarra og afnemum einokun eins flugfélags á flugafgreiðslu.
Jónas Kristjánsson
DV
