0113
Textastíll
Textagerð I
Notaðu stuttan, skýran
og spennandi texta.
Sviðsskrekkur er algengur hjá byrjanda í blaðamennsku. Þú starir á auðan skjáinn meðan reyndir blaðamenn kringum þig hamast á lyklaborðinu með ævintýralegum hraða. Þá spyrja menn sig, er ég í rangri atvinnugrein?
Hraðinn kemur með reynslunni. Blaðamennska er handverk, en verður stundum list.
Góð skrif eru blátt áfram, textinn rennur fram áreynslulaust. Blaðamenn þurfa að átta sig á, að þeir eru að segja sanna sögu, sem á að grípa fólk.
Mundu, að texti, sem skrifaður er í tölvu, er ekki meitlaður í stein. Þú getur litið á hann sem uppkast, sem þú getur breytt eða fleygt. Ekki gefast upp, þótt fyrstu fimm tilraunirnar misheppnist. Þú dettur fyrir rest niður á góða lausn.
Gættu þín að fara varlega í skrifa orðrétt upp eftir segulböndum. Fágað mál er öðru vísi en talað mál. Fáir viðmælendur kunna að haga máli sínu eins meitlað og skrifað mál mundi vera. Textinn á hins vegar að virka sem talað mál.
Kældu þig niður, þegar þú ert búinn. Ef þú ert ekki í tímahraki, er gott að dreifa huganum, skoða myndasögur, tala við efnisstjórann. Síðan ferðu aftur að sögunni, skrifar hana upp á nýtt, þegar þú ert búinn að fá fjarlægð frá efninu.
Texti þarf að vera einfaldur til að verða spennandi.
Texti á að vera stuttur, skýr og spennandi. Stuttur texti er skýr. Skýr texti er spennandi.
Fréttastíll er bestur stuttaralegur. Þú þarft að vera góður í íslensku, skilja málfræði, setningarfræði.
Stuttur er áhrifsorðið í þríliðunni: Stuttur > skýr > spennandi. Það þýðir, að hefðbundinn jórturstíll í fréttum og öðrum upplýsingum þarf að víkja. Víkja fyrir stuttum stíl, sem hentar skönnun af tölvuskjá eða farsímaskjá. Sem fólk hefur tíma til að notfæra sér.
Kunna að skipuleggja smáatriði inn í textann (staðreyndir á víð og dreif í viðtölum). Stundum gagnast ekki að byrja á staðreynd A og enda á staðreynd Ö.
Stundum hæfir að byrja á L,M,N, O og P og setja þær staðreyndir fremst.
Oft eru mikilvægustu atriði fréttarinnar á víð og dreif í viðtölum við ýmsa aðila og í öðrum heimildum. Þú verður að búa til fókus og hafa yfirsýn, hvernig þú dregur mikilvægustu atriðin saman í texta, og vita, hverju þú átt að sleppa.
Ef þú skilur ekki efni fréttarinnar, sem þú ert að skrifa, er öll fyrirhöfn fyrir gýg. Þú getur ekki fengið lesandann til að skilja frétt, ef þú hefur tekið viðtal við sérfræðing, sem þú skilur ekki. Það getur ekki virkað vel. Ef þú skilur ekki, skilur lesandinn ekki.
Síðan farið var að skrifa beint inn á síður í ritstjórnarforritum eins og SaxoPress, hefur aftur opnast möguleiki á að klykkja út með klímax í enda fréttarinnar. Það var ekki hægt, þegar menn urðu að geta klippt aftan af fréttinni (öfugur píramídi).
Texti greinar verður til:
1. Hugmynd að grein. Kemur oft frá einum heimildamanna þinna.
2. Söfnun upplýsinga. Hvenær má telja, að henni sé lokið?
3. Skipulagning staðreynda og skipulagning greinar. Sumar staðreyndir falla út.
4. Gerð uppkasts. Bera þarf texta undir yfirmenn og finna fókusinn.
5. Snyrting og frágangur sögunnar. Staðreyndum þarf að raða rétt saman.
6. Hvaða spurningum er ósvarað, endurvinna málið, muna Hv-in sjö. Hvað vantar?
7. Leita aftur aðstoðar vaktstjóra, fréttastjóra, kæla söguna. Finna fókus.
8. Hver á tónninn að vera, alvörugefinn, gamansamur, hneykslaður.
Þrjár meginreglur um stíl
1. Öfugur pýramídi. Merkast efst og síðan ómerkara, má klippa.
2. Tilvitnanasaga. Byrjað á tilvitnun, tilvitnanir og frásögn á víxl.
3. Frestað upphaf. Þegar ekki er hætta á niðurskurði. Lesandi bíður samt ekki lengi.
Tólf reglur um upphaf texta
1. Samantektin: Hver gerði hvað, hvar, hvenær, hvernig, hvers vegna, hvað svo?
2. Einhæfing: Jón verður að greiða 2.500 kr meira á ári í fasteignagjöld.
3. Dramatík: Jón þagði lengi, þegar hann kom í ræðustólinn.
4. Tilvitnun: “Mér er það minnisstætt, hann sat hjá,” sagði Sverrir Hermannsson.
5. Litur: Jón Jónsson hristi höfuðið, þegar Páll Pálsson las.
6. Frestun: Forstjóri deCode var á áhorfendapalli, þegar kosið var á þingi um ríkisábyrgð þess.
7. Viðbrögð: Útifundur til að mótmæla notkun eiturefna í æðarvarpi hófst … .
8. Fréttaljós: Jón vann atkvæðagreiðsluna, en gæti tapað málinu.
9. Stöðumat: Staða Vinstri grænna er veikari en hún var eftir kosninguna.
10. Spurning: Hvað hefði gerst, ef Jón hefði stutt tillögu Páls?
11. Brandari: Kári neitaði sjálfur að nota augnsjá í WorldClass, þótt hann hefði mælt með henni.
12. Undrun.: Þverstæða, statistík, dæmisaga, frásögn, afturhvarf í tíma.