0422
Fréttamennska
Götublöð
Gina Kolata hjá New York Times las vísindagrein, sem var svo þvoglukennd, að enginn skildi hana. En hún áttaði sig á, að greinin fjallaði um mikilvægt mál, niðurstöður tilraunar á klónun dýra.
Framsýn blaðamennska byggist á þekkingu. Blaðamaður áttar sig á ferli í samfélaginu og getur á réttum tíma fundið heimildir, sem hafa mikilvæg atriði fram að færa. Margt hefur ekki tekist, menn sáu ekki fyrir sér sovéthrunið.
Blaðamaður, sem tekur eftir, að ár eftir ár er mikill halli á reikningum stofnunar, veit, að einhvern tíma í náinni framtíð verður mikill hvellur út af því og að grípa þarf til sársaukafulla aðgerða. Hann skrifar fréttina á réttum tíma.
Framsýn blaðamennska er ekki sama og spáblaðamennska. Sá sem spáir um framtíð, er að geta sér til um hana. Sá er framsýnn, sem sér fram á veg, notar gögn og staðfestingar og hleypur ekki að órökstuddum fullyrðingum spámannsins.
Netsprengingin, fjölgun tímarita og umræðusýningar í sjónvarpi hafa leitt til bylgju af sjúskaðri blaðamennsku. Bilið hefur líka minnkað milli gulrar pressu og meginstraums fjölmiðla. Wall Street Journal var á kafi í framhjáhaldi Clintons.
Í Lewinsky-málinu slógu meginstraumsmiðlar gulu pressunni við í hneykslisfréttum. Mikið fór á prent og í ljósvaka af óstaðfestum fullyrðingum, sem síðan reyndust vera rangar. Þetta hefur haft slæm áhrif á álit almennings á fjölmiðlum.
Til sögunnar hafa komið miðlar á vefnum, sem ekki hafa fyrir því að sannreyna fullyrðingar, heldur varpa fram hvers konar slúðri. Fremstur fer þar Matt Drudge, sem nýtur mikilla vinsælda og hefur raunar líka skúbbað réttum fréttum.
Dæmi úr Lewinsky-málinu:
Los Angeles Times: “Fólk, sem þekkir til málsins, segir …”
Washington Post: “Heimildir, sem þekkja til málsins, segja …”
Wall Street Journal: “Lögreglumaður og óstaðfestar heimildir segja …”
Chicago Tribune: “Ef satt reynist”
Dallas Morning News: “Heimildir segja …”
Larry King: Laug frétt upp á New York Times, sem ekki var þar.
Víða féllu orð á borð við “óstaðfestar heimildir” og “venjulega áreiðanlegar heimildir”.
Mörgum fannst Wall Street Journal fara flatt í Lewinsky-málinu og blaðið baðst raunar afsökunar á verstu fréttinni, viðurkenndi að hún væri lygi. Einnig þótti mörgum sem 60 Minutes á CBS hefði ofkeyrt sig á þessu máli.
David Halberstam um Lewinsky-málið: “Það var versta ár bandarískrar blaðamennsku síðan ég fór í þá grein fyrir 44 árum. Það er óþægilegt, að gagnrýnendur hennar hafa sumir rétt fyrir sér. Svokallaðir blaðamenn hafa niðurlægt stéttina.”
Í leyniskyttumálínu í Washington 2002 var mikið um getgátur í fjölmiðlum, sumar fáránlegar. Birtar voru ónákvæmar og rangar upplýsingar. 52% aðspurðra töldu miðlana hafa farið illa að ráði sínu og 67% töldu þá hafa hvatt leyniskyttuna.
Þrátt fyrir gagnrýnina út af leyniskyttumálinu má þó ekki gleyma, að sjónvarpið sagði, að lögreglan væri að leita að tveimur grunuðum í bláum Chevy Caprice 1990 og gaf upp bílnúmerið, gegn vilja lögreglunnar. Og þannig náðist í mennina tvo.
Í bókinni er fjallað um JonBenét Ramsey morðið, þar sem myrt var barn, sem hafði farið í fegurðarsamkeppni barna. Erfitt er að átta sig á ýmsum skoðunum á því máli, bæði með og móti fjölmiðlunum. Vísast til bókarinnar sjálfrar.
Í því máli kom í ljós hringrás blaðamennskunnar. Upplýsing birtist fyrst á einum stað, til dæmis á internetinu. Vitnað er til þess í sjónvarpi eða gulri pressu. Síðast taka meginstraums-dagblöðin upplýsinguna upp. Upplýsingin reyndist röng.
Á ráðstefnum vestan hafs er nú spurt: Eru fréttastofnanir að lækka staðalinn og er almenningur að snúast gegn sjónvarpi eða er sjónvarpið að gefa almenningi það, sem hann vill fá að vita. Er sjónvarpið farið að líkjast blöðum í stórmörkuðum?
Andrew Lack: “Ég get mér þess til, að áhorfendur slafri þetta í sig, af því að þessar fréttir eru hrein skemmtun.” Bókarhöfundur túlkar þetta svo, að fólkið vilji fremur skemmtun en fréttir og þess vegna gefi sjónvarpið því skemmtun.
Kovach og Rosenstiel segja, að blandast hafi saman skemmtun, fréttaskemmtun (infotainment), álitsgjafir, rannsóknir, gul pressa og meginstraumsmiðlar í einn graut. Sumt sjónvarp er meira í áltisgjöfum en fréttum til að fylla tímann ódýrt.
Þetta hefur aukist með internetinu, segja Kovach og Rosenstiel: “Heil fyrirtæki á borð við MSNBC hafa verið byggð upp utan um álitsgjafa og framkallað nýjan fjölmiðil, sem felst í álitsgjafaútvarpi í sjónvarpsformi.”
Melvin Mencher
News Reporting and Writing
10th Edition 2006