Könnun MMR, sem ég sagði ykkur frá í morgun, sýnir þrjú atriði utan skekkjumarka. Sjálfstæðis og Viðreisn tapa 3,5 prósentustigum hvor, Vinstri græn vinna 8 stig. Óvenjulegt er, að kjósendur rambi svo margir svo langt milli jaðranna, frá hægri til vinstri. Án viðkomu í miðflokkunum Samfylkingunni og Pírötum. Sérstaklega er athyglisvert, að ekkert af þessu lausafylgi skilar sér til baka í sína gömlu Samfylkingu. Af þessu má ráða: 1. Vafasamt er, að ofur-lygin Viðreisn sé tveggja kjörtímabila flokkur. 2. Logi má hafa sig allan við að lífga við Samfylkinguna. 3. Hafinn er tveggja turna slagur Sjálfstæðis (26%) og Vinstri grænna (24%).

Fylgi ríkisstjórnarflokkanna hefur hrunið, samkvæmt skoðanakönnun MMR í fyrri hluta þessa mánaðar. Alls um 7,4 prósentustig frá kosningunum. Fallið úr 46,7% í 39,3 prósentur. Sjálfstæðis hefur tapað 3,5 stigum, Viðreisn 3,6 stigum og Björt framtíð 0,9 stigum. Vinstri græn hafa hirt lungann úr þessari sveiflu, hafa farið úr 15,9% í 24,3%, aukning um 8,2% stig. Aðrir flokkar hafa nokkurn veginn staðið í stað. Alls hefur stjórnarandstaðan hækkað úr 47,6% í kosningunum upp í 56,2% í könnuninni. Þannig er ríkisstjórnin komin í minnihluta um leið og henni er ýtt af stað. Fimm flokka stjórn hefði verið í betra samræmi við þjóðarviljann.

MMR

Hugsum okkur samfélag, þar sem verkafólk hefur öll tögl og hagldir á hagkerfinu. Atvinnurekendur séu kúgaðir til að borga of há laun og of há gjöld til ríkisins. Það væri samfélag í ójafnvægi. Píratar mundu vera því kerfi andsnúnir sem eins konar hægri flokkur. Hér á landi er samfélagið í annars konar ójafnvægi. Hinir ríkustu hafa tögl og hagldir á hagkerfinu. Borga of lág laun og koma tekjum undan sköttum með hækkun í hafi, sem endar í skattaskjólum. Hér eru þjóðartekjur sömu og á Norðurlöndum, en velferð mun lakari, samanber húsnæðisleysi ungra, veikindi, örorku og öldrun. Píratar eru þessu ójafnvægi andsnúnir, eins og sumir vinstri flokkar. En sú stefna fer eftir aðstæðum í sérhverju samfélagi.

Átta auðjöfrar eiga jafnmikið og helmingur mannkyns. Gæfu þeir fé sitt, væri hægt að útrýma fátækt í heiminum. Þetta ójafnvægi sýnir vel, hversu lítið er að marka meðaltöl á borð við þau, sem Hagstofa Íslands gefur út. Þau geta verið frekar há á heimsvísu. En segja ekkert um þá, sem eru á jaðrinum, efst eða neðst. Til dæmis ekki um stöðu lægstu 10%. Vitum hins vegar án hjálpar Hagstofu, að tugþúsundir lifa undir fátæktarmörkum. Í ferðabransanum eru algeng laun 250 þúsund á mánuði. Mikill hluti aldraðra og öryrkja hefur undir 180 þúsundum. Ójöfnuður hefur aukizt frá 2013 undir hægri stjórn. Salek-samkomulag á vinnumarkaði mun gera illt verra.

Icelandair ætlar að minnka farangursheimildir í Ameríkuflugi um eina tösku. Í tilkynningu fyrirtækisins er þetta kallað að bæta og einfalda þjónustuna og koma til móts við óskir viðskiptavina. Gott dæmi um, að í almannatengslum er svart hiklaust sagt vera hvítt. Fólk er orðið svo vant lyginni, að margir eru alveg hættir að gera greinarmun á réttu og röngu. Góð reynsla af lygi í viðskiptum smitar auðvitað inn í pólitíkina og til baka aftur. Í kosningunum í nóvember var logið meira en nokkru sinni fyrr. Pólitískir flóttamenn stofnaðu stjórnmálaflokk um botnlausa lygi í stefnuskrá og komust þannig beina leið upp í ráðherrastóla.

Bjarni Ben hefur ítrekað viðurkennt að hafa falið skýrsluna um skattaskjól á aflandseyjum fram yfir kosningar. Hefur beinlínis sagt, að hann hafi talið, að hún mundi hafa truflandi áhrif á kosningarnar. Þrátt fyrir þessar játningar eru meðvirkir enn að gera því skóna, að fjögurra mánaða birtingartöfin hafi verið óviljaverk. Ein þessara mjög meðvirku er Nichole Leich Mosty, þingmaður Bjartrar framtíðar. Hún lætur sér ekki nægja orð Bjarna. Segir feluleikinn beinlínis hafa verið óviljaverk. Hún er svo ákaft meðvirk, að hún segir játningar Bjarna sjálfs marklausar. Segið svo, að Björt framtíð geri ekki hosur sínar grænar til hægri.

Fyrir kosningar þóttust Viðreisn og Björt framtíð vilja bjóða upp kvóta, tryggja meiri almannatekjur af þjóðarauðlindinni. Benedikt Jóhannesson fjármála sagði þá: „Veiðigjald hefur verið lækkað og öllum almenningi er misboðið. … Það er stefna Viðreisnar, að afgjaldið ráðist á markaði, þar sem ákveðinn hluti kvótans verði boðinn upp á hverju ári.“ Þó segir ekkert bitastætt í stjórnarsáttmála um uppboð kvóta og hækkun auðlindarentu. Viðreisn og Björt framtíð hafa gefið fullkomlega eftir í sjávarútvegsmálum. Stjórnarsáttmálinn gefur raunar til kynna, að stjórnin ætli sér að tryggja enn frekar sterka stöðu útgerðarinnar með langtímasamningum.

Sannað er, að skýrslan um aflandsfélögin barst þáverandi fjármála- og núverandi forsætisráðherra um miðjan september. Hann faldi hana fram yfir kosningar og viðræður um myndun ríkisstjórnar. Í fjóra mánuði. Þetta er meiri háttar svindl, sem varðar afsögn. Nú snýst umræðan um, að dagsetningin hafi eða hafi ekki verið hvíttuð út. Og hvernig hún hafi getað horfið á annan hátt. Píratar kunna vel á forrit og ræða mikið, hvernig of lítið textabox hafi látið dagsetninguna hverfa. Ekki er enn óyggjandi upplýst, hvernig það gerðist. En það breytir engu um, að forsætisráðherra lét þessa skýrslu hverfa fram yfir kosningar og stjórnarmyndun.

Sem oftar kemur Gunnar Smári með mjög skynsamlega tillögu. Að „síkviku lýðræði“. Felst í að geta skipt út atkvæði sínu, hvenær sem er. Tillagan er mjög í anda pírata, enda notuð í þeim stafrænu kosningum, sem þeir halda innan sinna vébanda. „Ef flokkurinn stendur sig ekki, geta kjósendur tekið atkvæði sitt og fært það yfir á annan flokk. Ef til dæmis stór hópur kjósenda Viðreisnar eða Bjartrar framtíðar eru ósáttir við þátttöku flokkana í ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins, geta þeir sagt flokkunum upp og fært atkvæði sitt annað.“ Þetta er svo gáfuleg tillaga, að ekki er séns á, að hún verði nokkru sinni samþykkt á íhaldseyjunni.

Samgönguráðherra heldur uppteknum hætti sínum frá því hann var bara þingmaður. Gefur yfirlýsingar um, hvernig þingið muni afgreiða mál. Kallar það sáttaferli, þegar kröfur hans eru samþykktar óbreyttar. Jafnvel þótt þær falli ekki að sáttmála ríkisstjórnarinnar. Þannig hefur hann gefið út yfirlýsingar um, að innanlandsflug verði áfram í miðbæ Reykjavíkur og alls ekki flutt til Keflavíkur. Segist vilja hafa samráð og sátt við alla um þessi mál og að þetta verði útkoman. Jón Gunnarsson hefur mjög óvenjulegar skoðanir á, hvað felist í samráðum og sátt.  Vasaútgáfan af einræðisherra telur, að það snúist um sinn eigin gráðuga vilja.

Þegar ég gef mér tíma til að rúlla yfir fésbókina, sé ég snögga breytingu eftir myndun hægri ríkisstjórnar. Margir eru óskaplega reiðir og fleiri eru sárir. En mjög fáir taka til varna fyrir nýju ríkisstjórnina. Hún virðist vera orðin afar óvinsæl á fyrsta degi. Mannval er greinilega lélegt og sumpart hættulegt, ekki bara aflendingurinn í skattaskjóli, Bjarni Ben. Fólk býst við frekari tilræðum, einkum við húsnæðismál unga fólksins og við heilsukerfi ríkisins, gamla fólkið og öryrkjana. Fólk er líka eðlilega hrætt við einkavæðingu þjóðarauðlindanna. En það er til lítils að væla, þegar fólk er búið að láta hafa sig að fífli í kosningum.

Þótt firrt sé að segja skatta vera ofbeldi, er eðlilegt að segja hóf þurfa að vera á sköttum. Til dæmis er eðlilegt, að skattar séu svipaðir og þeir eru í löndum þeirrar velferðar, sem við væntum hér. Það þýðir, að skattar séu líkir sköttum á Norðurlöndum. Skattar á einstaklinga hækki ekki. Skattar á tekjur af fjármagni verði þeir sömu og skattar á launatekjur. Refsað sé fyrir skattsvik greifa, til dæmis á fé í skattaskjóli. Að auðlindarenta ráðist af verðgildi hennar samkvæmt mælingu uppboða á frjálsum markaði. Auknar tekjur af slíku tagi nægja til að halda hér upp sömu velferð og gildir að meðaltali á Norðurlöndum.

Tveimur slagorðum tók ég bezt eftir í kosningabaráttunni. Píratar voru lengi búnir að vera með ENDURRÆSINGU á oddinum. Vildu vekja fólk úr doða stuðnings við öflin illu, sem höfðu eignað sér samfélagið og beitt því sér til gróðasöfnunar á aflandseyjum. Þessi skoðun virtist eiga mikið fylgi fyrri hluta ársins, en fékk þó bara 15% upp úr kjörkössunum. Sumir kenna því um, að ungt fólk nenni ekki á kjörstað. Sjálfstæðisflokkur tefldi fram öðru, gagnstæðu slagorði, STÖÐUGLEIKA. Því var stefnt að þeim mikla fjölda, sem hafði það nokkuð gott og vildi enga endurræsingu. Í kosningunum og viðræðum um stjórnarmyndun kom í ljós, að mikill meirihluti kjósenda valdi STÖÐUGLEIKA umfram ENDURRÆSINGU. Er sama um þá óheppnu.

Stefna ríkisstjórnarinnar á einfaldri íslenzku er þessi: Við styðjum öll góð mál með því að setja þau í nefnd, meta þau, endurskoða og hafa samráð um þau, greina og endurmeta, kanna og hafa áhyggjur af. Ræðum þau að minnsta kosti. Hins vegar verður engu fé ráðstafað til þessara góðu mála og engar tekjur innheimtar í því skyni, þótt slíkar séu greiddar í næstu löndum, svo sem fjármagnstekjuskattur, auðlindarenta og skattasniðganga. Góðvild ríkisstjórnarinnar er alltumlykjandi, en tekjuöflun „pólitískur ómöguleiki“, því að „skattar eru ofbeldi“. Annars vegar velferðarstefna og hins vegar íhaldsstefna. Telst vera „afbragðs blanda“.

Washington Post gerir grín að íslenzkum kjósendum: Losuðu sig við einn pamamista sem forsætis og fengu svo annan panamista í hausinn. Það er ýmist í ökkla eða eyra hér á landi. Gengur vel fyrir leikhlé, en spilinu glutrað niður eftir hlé. Þannig urðu skiptin á Gunnlaugi Davíð (á að vera Sigmundi Davíð) og Bjarna Ben. Skoðanakannanir voru lengi góðar, píratar með 30%, en kosningarnar urðu verri, píratar með 15%. Lengi var nýrri stjórnarskrá ýtt fram, en allt í einu missti fólk móðinn. Íslendingar falla aftur og aftur fyrir gömlum brögðum, til dæmis ofsafengnum kosningaloforðum og ótrúverðugri eigin staðsetningu gerviflokka, svo sem kom í ljós núna um áramótin.

Washington Post